Wierzchowisko pod Częstochową

Miejscowość Wierzchowisko jest wsią położoną w Gminie Mykanów, Sołectwo – Wierzchowisko. Sąsiaduje z miastem Częstochowa w odległości 1 km od drogi krajowej DK1 Warszawa – Katowice oraz 300 m od drogi wojewódzkiej 483 Częstochowa – Łask.
Pierwotnie wieś Wierzchowisko pojawia się w zapiskach sądowych w 1398 roku jako dwie bliskie sobie osady tj. : Wierzchowisko – wieś przynależna do dóbr królewskich z sołectwem oraz Wierzchowisko Małe, wieś będąca własnością rycerską.
Topograficzna nazwa miejscowa, występująca pierwotnie w formie ,,Wirzchowisko”, określa osadę położoną ,,na wierzchu”, na wzniesieniu, lub na początku czegoś (np. lasu). W naszym przypadku najpewniej związana jest z topografią okolicy, wskazując miejsce na jurajskim wzniesieniu.
Królewska wieś Wierzchowisko związana była z kompleksem dóbr z centrum na zamku olsztyńskim i stanowiła część starostwa olsztyńskiego. Bliskie położenie Częstochowy sprawiło, że od najdawniejszych czasów ludność przynależała do parafii św. Zygmunta w Częstochowie.
W 1564 roku w królewskich Wierzchowiskach 11 kmieci uprawiało 11 łanów i 16 zagonów. We wsi istniał młyn nad zarybionym stawem.
Pod koniec XVIII stulecia w obu Wierzchowiskach stały 22 domy dające schronienie 120 mieszkańcom.
Wierzchowisko Małe w pierwszej połowie XV wieku było własnością rycerza Dzietrzycha, wójta częstochowskiego w latach 1423-1430. Współdziedzicami tej części wsi byli też Szymek i Maciej. Z czasem szlachecką część Wierzchowisk dołączyli do swych posiadłości Kiedrzyńscy herbu Ostoja, właściciele sąsiedniej wsi Kiedrzyn. W 1791 roku szlacheckie Wierzchowisko zamieszkiwały 33 osoby w 6 domostwach.
Najbliższą ku północy osadę, Wolę Kiedrzyńską, pierwotnie nazywano ,,Wolą Wierzchowską” ta wieś notowana była jako własność wspomnianych Kiedrzyńskich, którzy posiadali tu swoje udziały. Później osada przybrała nazwę ,,Wola Jankowska”, przekształconą następnie na Wolę Hankowską. Ponieważ w okresie późniejszym znalazła się w rękach dwóch rodzin szlacheckich, rozdzieliła się na dwie Wole : Hankowską i Kiedrzyńską .
Zespół miejscowości w otoczeniu Wierzchowisk rozwijał się szczególnie w dwóch ostatnich stuleciach. Same Wierzchowiska przed wojną składały się z dawnej wsi ( 103 domy, 411 mieszkańców), Wierzchowisk Pustkowia ( 11 domów, 83 mieszkańców) oraz Wierzchowisk Kolonii ( 14 domów i 74 mieszkańców).
Obecnie Wierzchowisko i Wierzchowisko Kolonia stanowią dwa odrębne sołectwa Gminy Mykanów. Wierzchowisko stało się ekskluzywną miejscowością w której wielu mieszkańców Częstochowy wybudowało domy. W 2011 roku Wierzchowisko posiadało 1024 mieszkańców i ich ilość szybko wzrasta.